گوارگام که به نام گواران نیز شناخته میشود، از دانه درخت هندی به دست میآید. برای تهیه گوارگام، پوسته دانههای گوار جدا شده و آسیاب شده و به صورت پودری به نام صمغ گوار تبدیل میشود. این ماده معمولاً به عنوان یک افزودنی در فرآیند پخت و پز استفاده میشود و بهبود دهنده بافت و ماندگاری محصولات آمادهپزی میباشد. صمغ گوار قدرت گیرایی به طور هشت برابری نسبت به نشاسته ذرت دارد و در تولید محصولات بدون گلوتن نقش مهمی ایفا میکند. این صمغ قابلیت جذب آب بسیار بالایی دارد، به طوری که حتی با افزودن به آب سرد نیز میتواند به سرعت ضخامت (غلظت) مورد نیاز را ایجاد کند. در مورد حلالیت در آب صمغ گوار کاملاً در آب داغ محلول است و محلولی شفاف و صاف تشکیل می دهد. باعث بهبود بافت و حس دهانی می شود و می تواند یک لایه نازک و الاستیک روی سطح غذا و سایر محصولات ایجاد کند که می تواند بافت و حس دهان را بهبود بخشد
این ماده از دانههای گیاه گوار، که در مناطق هند و پاکستان رشد میکند، به دست میآید. صمغ گوار در واقع نوعی پلیساکارید است که زنجیره طولانی آن از مولکولهای کربوهیدراتی مانند دوقند مانوز و گالاکتوز تشکیل شده است. این ماده به صورت پودری با رنگ سفید متمایل به زرد عرضه میشود و فرمول مولکولی C10H14N5Na2O12P3 و وزن مولکولی 535.15 g/mol دارد. این ماده در آب با غلظت 1 mg/mL در دمای 66 درجه فارنهایت حل میشود و چگالی آن در دمای 25 درجه سانتیگراد بین 0.8 تا 1.0 g/mL است.
یکی از خصوصیتهای مهم صمغ گوارگام، توانایی تشکیل امولسیون است که به آن امکان میدهد تا به عنوان یک ماده چندمنظوره به عنوان محلول در مواد جامد و مایع مورد استفاده قرار گیرد و در تولید محصولات مختلف کمک کند. کیفیت صمغ گوار این ماده را به انتخاب مناسبی برای استفاده در صابونها تبدیل میکند و قابلیت نرمکنندگی استثنایی آن به نرم کردن پوست و مو در محصولات مراقبت از پوست کمک میکند و اصطکاک را کاهش میدهد.
- فرمول مولکولی: C10H14N5Na2O12P3
- جرم مولی: 535.15 g/mol
- شکل ظاهری: پودر سفید رنگ متمایل به زرد
- حلالیت در آب: mg/mL 1 در دمای 66 درجه فارنهایت
- چگالی: 0.8-1.0 g/mL at 25 °C
انواع مختلف گوارگام: گوارگام از دو نوع مختلف درجه غذایی و درجه صنعتی وجود دارد.
- 1. پودر صمغ گوارخوراکی:
این نوع گوارگام در صنایع مختلف مانند صنعت مواد غذایی، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و دیگر صنایع مشابه استفاده میشود. در مواد غذایی، این نوع صمغ به عنوان یک افزودنی مورد استفاده قرار میگیرد.
- 2. پودر صمغ گوار صنعتی:
پودر گوارگام درجه صنعتی در صنایع مختلفی مانند صنعت کاغذسازی، معدن، مواد منفجره، حفاری نفت و سایر صنایع مشابه مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع گوارگام بیشتر به عنوان یک ماده قوامدهنده و تثبیتکننده استفاده میشود.
**خواص گوارگام**
- وقتی گوارگام در آب سرد حل میشود، ترکیباتی با غلظت و ویسکوزیته بالا تولید میشود.
- گوارگام از زنجیرههای طویل پلیساکاریدها تشکیل شده است که به مولکولهای کربوهیدراتی مانند گالاکتوز و مانوز متصل هستند.
- این ماده میتواند خواصی مشابه با گلوتن را فراهم کند و در تهیه محصولات مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
- ویژگیهای گوارگام شامل توانایی تحمل دمای بالا و مقاومت در برابر شرایط گرمایی است.
کاربردهای گوارگام در صنایع مختلف:
گوارگام یک ماده با کاربردهای متنوع در صنایع مختلف است. در زیر تعدادی از کاربردهای این ماده در صنایع مختلف آمده است:
**در صنعت نساجی**
– در تهیه نخها و بافت پارچهها به عنوان یک عامل تثبیتکننده و ضخیمکننده مورد استفاده قرار میگیرد.
**در صنعت کاغذ**
– در تولید ورقهای بهبود یافته کاغذ، تاشو، و افزایش سطح متراکمی برای چاپ مورد استفاده قرار میگیرد.
**در صنعت داروسازی**
– به عنوان یک اتصالدهنده یا تجزیهکننده در قرصها و برخی از ملینها مورد استفاده قرار میگیرد. كاربرد اين ماده به عنوان عامل سوسپانسيون كننده محلول ها ،عامل چسباننده و متلاشي كننده قرص ها و محصولات جامد مي باشد.
كارخانجات توليد كرم،خمير دندان ،شامپو،نرم كننده و ژل و خمير ريش و داروهاي خوراكي ، صابون مايع، گاهي از اين ماده در فرمولاسیون محصولات خود استفاده می کنند. همچنین در دوز بالاي 25 در رژيم هاي غذايي بيماران مبتلا به ديابت مليتوس استفاده مي شود
**در صنایع استخراج نفت و گاز **
– برای شکستگی هیدرولیکی حدود 90 درصد از صمغ گوار تولید شده از هند و پاکستان در این صنایع مصرف میشود.
**در صنایع معدن و کاشت هیدرولیکی**
– در فرآیندهای مختلف استفاده میشود.
**در موسسات پزشکی، به ویژه در خانههای سالمندان**
– برای غلیظ کردن مایعات و غذاها برای بیماران مبتلا به دیسفاژی (مشکلات جوانهخوردگی) استفاده میشود.
**در صنعت بازدارنده آتش**
– به عنوان ضخیمکننده در محصولاتی مانند Phos-Chek مورد استفاده قرار میگیرد.
**در صنعت نانوذرات**
– برای تولید نانوذرات نقره یا طلا، یا توسعه مکانیسمهای نوآورانه دارو مورد استفاده قرار میگیرد.
**در صنایع رنگ و رزین**
– به عنوان یک عامل ضخیمکننده و تثبیتکننده در تولید رنگها و رزینها استفاده میشود.
**در صنایع غذایی**
پودر صمغ گوار در اشکال مختلف موجود است و میتواند خواص مشابهی با گلوتن که در آرد وجود دارد را فراهم کند. این ماده میتواند به عنوان جایگزینی برای آرد معمولی در تهیه محصولات مختلف مورد استفاده قرار گیرد. جایگزینهای دیگر این صمغ شامل دانههای چیا و پوسته پسیلیوم میشوند.
در غلیظ کردن مواد، افزایش غلظت و تغلیظ کننده، عامل تثبیتکننده، ایجاد پایداری و حفظ رطوبت در محصولات مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. كاربرد اين ماده در اين صنایع به عنوان عامل ژل كننده ، ويسكوز دهنده وافزاينده غلظت، عامل كلودينگ و چسباننده و پايدار كننده و گاه جهت حفظ رطوبت موجود در فیبرهای محصول مي باشد. نظير كارخانجات توليد بستني، نوشيدني، عصاره، شيرهاي طعم دار، شير كاكايو، پودينگ، مربا، ژله، نان، بيسكويت، سوسيس، ژامبون، مايونز، ماكاروني و… در برخی موارد از کربوکسی متیل سلولز خوراکی (سی ام سی) بجای گوارگام استفاده می شود. چرا که هر دو عامل غلظت دهنده می باشند.
**در کارخانجات تولید مواد لبنی**
– در تهیه محصولات مختلف مانند شیر، بستنی، شیرکاکائو و … در لبنیات برای غلیظ کردن شیر، ماست، کفیر و فرآوردههای پنیر مایع استفاده میشود و به حفظ همگنی و بافت بستنی و شربت کمک میکند و برای غلیظ شدن مواد غذایی سرد مانند بستنی یا پر کردن شیرینی استفاده میشود
**در کارخانجات تولید سوسیس و کالباس**
– برای بهبود ویژگیهای محصولات مورد استفاده قرار میگیرد.
**در تهیه ژله، ماکارونی، نان و بیسکوئیت**
– جهت بهبود بافت و ماندگاری محصولات استفاده میشود.
**در کارخانجات تولید محصولات بهداشتی و آرایشی**
– در تهیه محصولات مانند کرم، خمیر دندان، شامپو، نرمکننده و ژل مورد استفاده قرار میگیرد. گوارگام به عنوان یک ماده چند خاصیت قوام دهندگی و امولسیفایری گوارگام در زمینه تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. تولیدکنندگان فعال در این حوزه از این صمغ برای تولید فرآورده هایی همچون لوسیون، شامپو، ژل مو، صابون، محصولات مراقبت از پوست و ضد پیری، لوازم آرایش چشم و صورت، رژ لب، خمیر دندان، کرم های اصلاح و… استفاده می کنند.
شرایط نگهداری
برای نگهداری گوارگام، بهتر است آن را در محیط خشک، خنک، دور از نور مستقیم خورشید و گرما نگهداری کنید. از ظروف مناسب برای نگهداری این ماده استفاده کنید تا از تماس با رطوبت و آب جلوگیری شود. به این ترتیب، میتوانید ماندگاری گوارگام را به حداکثر برسانید.