سوربیتول یا E420

سوربیتول یا گلوسیتول یا سوربیلاکس یک الکل قندی در بدن انسان است که به آهستگی متابولیزه می‌شود. این ماده از احیای گلوکز، با جانشینی گروه هیدروکسیل به جای آلدئیدها حاصل می‌شود. سوربیتول به‌صورت پودر نیز جهت ملین استفاده می‌شود و در آلو، سیب، گلابی و هلو وجود دارد. سوربیتول (sorbitol) با فرمول شیمیایی C6H14O6 یک شیرین کننده مصنوعی جایگزین شکر است. نوعی کربوهیدرات با نام دیگر الکل قند که کالری آن یک سوم شکر است، اما قدرت شیرین سازی آن 60% شکر است. سوربیتول در خوراکی های بدون قند یا داروهای ضد سرفه کاربرد دارد. سوربیتول قابلیت انحلال پذیری زیادی در آب دارد و به مقدار اندک نیز در اتانول حل می گردد. سوربیتول دارای چیزی حدود 60 درصد قند و کمتر از 30 درصد کالری می باشد. 2.6 کالری در هر گرم که در مقایسه با شکر( 4 کالری در هر گرم ) بسیار ناچیز است. همین امر موجب جایگزینی این ماده با شکر در بعضی محصولات غذایی شده است.

به طور کلی دو نوع سوربیتول وجود دارد که عبارتند از:

  • مایع
  • پودری

Formula: C6H14O6

Density: 1.49 g/cm³

Boiling point: 296 °C

Molar mass: 182.17 g/mol

IUPAC ID: (2S,3R,4R,5R)-Hexane-1,2,3,4,5,6-hexol

3D model (JSmol): Interactive image

Appearance: White crystalline powder

ATC code: A06AD18 (WHO) A06AG07 (WHO) B05CX02 (WHO) V04CC01 (WHO)

صنایع غذایی

سوربیتول به‌عنوان شیرین کننده، نگهدارنده رطوبت، بهبود دهنده، بافت ساز، نگهدارنده، عامل کلوخه نشدن در صنعت غذایی کاربرد دارد. همچنین این ماده به عنوان جایگزین شکر در تعدادی از غذاها، از جمله غذاهای کم کالری و بدون قند، و همچنین محصولات دارویی و بهداشت دهان و دندان، مانند خمیر دندان و آدامس استفاده می‌شود. سوربیتول در محصولات بدون شکر مانند آدامس های جویدنی در برند های معتبری مانند اکسترا، اوربیت و تریدنت مورد استفاده قرار می گیرد. در شیرین سازی شربت های دارویی مانند شربت ضد سرفه از سوربیتول کمک می گیرند. کوکی ها و شکلات های بدون قند نیز حاوی سوربیتول به عنوان شیرین کننده می باشند.از این محصول به عنوان شیرین کننده در انواع شکلات ها، آبنبات ها، پاستیل ها و… نیز به وفور استفاده می شود.

کاربرد در صنایع غذایی:

مطالعات نشان می دهد محصول مذکور سبب پوسیدگی دندان نمی گردد. وجود این ماده در محصولاتی مانند آدامس و جویدن آن موجب افزایش ترشح بزاق و جلوگیری از رشد باکتری ها در دهان می شود. همین امر موجب گردیده تا از الکل قند به جای شکر در این محصولات استفاده شود. از جمله الکل قند های پر مصرف در تهیه و ساخت آدامس ها می توان به زایلیتول و سوربیتول اشاره نمود.

الکل قندهایی مانند زایلیتول و اریترول مانع از رشد باکتری های دهان که سبب پوسیدگی دندان ها می گردند می شود. با این که میزان مقاومت سوربیتول در برابر رشد باکتری ها به اندازه ی سایر الکل قند ها نمی باشد اما میزان پوسیدگی دندان در اثر مصرف این ماده نسبت به شکر بسیار اندک است. بنابراین طبق یافته های بالا سازمان غذا و داروی آمریکا FDA این محصول و سایر الکل قند ها را جز مواد مفید برای سلامتی دهان و دندان طبقه بندی می نماید.

کاربرد دارویی و پزشکی:

یکی از خواص بسیار مهم سوربیتول حفظ رطوبت و ملین بودن آن است و همین امر باعث شده است که از آن در تولید داروهای ضد یبوست ، مواد آرایشی بهداشتی و مراقبت شخصی به صورت گسترده ای استفاده شود.

سوربیتول به کار گرفته شده در محصولات مراقبت شخصی، وظیفه حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی پوست را بر عهده دارد که به خوبی آن را انجام می دهد. از معمولترین کاربردهای این ترکیب می توان به استفاده در ساخت مرطوب کننده ها، صابون حمام، شوینده ها و پاک کننده ها اشاره کرد. جاذب رطوبت ماده ای است که قابلیت جذب رطوبت از محیط های مختلف مانند هوا را داشته و معمولا در ساختار مولکولی خود دارای چند گروه آبگریز است.

 در کاربری های پزشکی از سوربیتول به صورت مایع در تولید داروهای ضد یبوست استفاده می کنند. این ترکیب با رساندن آب به روده ی بزرگ و تحریک آن به عنوان یک عامل ضدیبوست عمل می کند و به خصوص برای افراد سالمند قابل استفاده است. هر چند مصرف آن بدون تجویز پزشک توصیه نمی شود. این ماده در بسیاری از میوه های خشک مانند آلو و کشمش وجود دارد و از این جهت استفاده از مواد خشکبار به هنگام پیدا کردن یک چنین مشکلات گوارشی توصیه می شود.

 از ترکیب فوق همچنین در تهیه محیط کشت برخی باکتری ها استفاده می شود.

از دیگر کاربردهای دارویی این ترکیب می توان به تولید کپسول های ژله ای دارو برای ذخیره دوزهای مجاز دارو مایع استفاده کرد.خواص شیرین کنندگی آن باعث میشود تا از این ترکیب به عنوان شیرین کننده کم کالری، به خصوص در محلول های دارویی استفاده شود.

کاربرد های ورزشی:

بدنسازانی که دارو و آمپول های استروئیدی مصرف می کنند، در دوز های مختلف و اگر دوره آن ها تمام شده باشد باید با استفاده از سوربیتول گیاهی کبد خود را پاکسازی کنند. البته تنها بدنسازانی که استروئید مصرف کرده اند نباید از این مکمل گیاهی استفاده کنند.

ورزشکارانی که مکمل های متنوع استفاده کردند، برای حفظ تعادل و عملکرد کبد و دفع سموم از بدنشان باید از آن استفاده کنند.